RENK SİSTEMİ
Renkleri tanımlamak için, Limon Sarısı, Gül Kurusu, Yavru Ağzı, turkuaz gibi renk isimleri kullanırız. Ancak, bu tanımlamalar rengi tam olarak belirtmeye yeterli değildir. Mesela; Turkuaz dediğimiz zaman belki yüzlerce olan Turkuaz tonlarından birini kastetmiş oluruz. Ama, birimizin turkuazı diğer diğerinin turkuazından farklıdır.
Bu sebeple, renkleri tam olarak belirlemek için çeşitli metotlar geliştirilmiştir. Bunlardan en yaygını ve bizim renk hazırlamakta kullandığımız renk tanımlama sistemi CIELAB 'tır.
Bu sistemde, tüm renklerin bir küre içinde yerleşmiş olduğu kabul edilir.
Bu küreyi, yer küremiz olarak alırsak, bunu Ekvatordan kestiğimizde, yandaki kesiti elde ederiz. Renkler, ekvator çevresinde sıralanırlar. Ekvator çemberinde bu renkler en kuvvetli değerlerindedir. Merkeze doğru gidildikçe, tüm renklerin ,renk kuvveti (Kroması) zayıflar
Kırmızı ile yeşil arasında bir çizgi çizilir ve buna ( -aa) ekseni, sarı ile mavi arasında çizilen eksene de ( b ) Yeşil ekseni denir. a ve b eksenleri, merkez ( 0 ) olmak üzere 60 dereceye bölünür. Böylece en kuvvetli kırmızı 60, en kuvvetli yeşil - 60 derece olur. Aynı şekilde, en kuvvetli sarı 60 ve en kuvvetli mavi -60 derecedir.
Ekvator çemberinin kuzeyine doğru hareket ettiğimizde, bu renklerin daha beyazlanmışları dizilir ve kuzey kutbuna ulaştığımızda renkler beyaz olurlar. Ekvatorun güneyinde ise renklerin daha koyuları bulunur Tam güneye ulaştığımızda, renkler siyah olurlar Kuzey -Güney eksenine de ( L ) ekseni denir.
Örneği elimizde olan renk, bu kürenin herhangi bir noktasında mevcuttur. Hangi noktada olduğunu saptamak için , L , a , b değerlerinin bilinmesi yeterli olur. CIELAB sisteminde bu L* a* b* olarak gösterilir
Bilgisayar destekli, renk hazırlamada yapılacak ilk iş rengin L* a* b* değerlerini saptamaktır. Bu işlem , SPEKTRAL FOTOMETRE' ler ile oldukça doğru olarak yapılabilmektedir.
RENK HAZIRLAMA
L* a* b* değerleri saptandıktan sonra, bu değerlerdeki mürekkebin elde edilmesini sağlayan bilgisayar renk programları kullanılır.
İstenilen renk, bazı renklerin belirli oranda karışımı ile elde edilebilecektir. Karışımda kullanılacak ana renkler, Coates Screen /WIEDERHOLD mürekkeplerinde 11 adettir. Bu 11 rengin yanında, bazı renk tonlarının elde edilebilmesi için, bir de VERNİK kullanılır.
Karışım formülünün elde edilebilmesi için aşağıda belirtilen baskı şartlarının bilgisayara verilmesi gerekir.
a) Renk Örneği veya Kartela Cinsi ve Numarası
En uygunu, renk örneğinin verilmesidir. Verilecek renk örneği en az 5 mm çapında, temiz, lekesiz olmalıdır. Şeffaf malzemelere (Şeffaf Plastik, cam vs.) basılmış olan renk örneği üstten basılmış olmalıdır.
Uluslararası kartelalara ait renk numaralarının (Mesela: Pantone, RAL, HKS gibi) verilmesi halinde problem çıkabilir. Zira bu kartelaların renkleri, basım yılına göre değişiklik gösterir. İstenilen, rengin kartelası tarafımıza verilmediği takdirde, bizde mevcut kartelanın esas alınması kabul edilmiş sayılır.
2) Basılacak Zeminin Özelliği ve Rengi
Basılacak yüzeyin düz beyaz olması halinde, bunun belirtilmesi yeterlidir. Ancak, zeminin renkli, mat, pürüzlü olması durumunda, örneğinin muhakkak verilmesi gerekir. Zemin örneği, üzerine test baskılarının yapılabilmesi için, yeterli büyüklükte olmalı, zeminin küçük boyutlu olması durumunda ise birkaç adet verilmelidir.
3) Kullanılacak Mürekkep Cinsi
Basılacak yüzeyin cinsine, istenilen mukavemete vs. bağlı olarak, hangi mürekkeple baskı yapılacağı, tek veya iki karışımlı kullanılacağı belirtilmelidir.
4) Baskı ipeğinin Numarası
Kullanılacak ipeğin numarası ve iplik kalınlığı baskı rengine etki edeceğinden, belirtilmesi gerekir. (Standart olmayan ipeklerde renk sapmaları olabilir)
Özellikle, örtücü olmayan renk tonlarında veya koyu renkli yüzeylere yapılan baskılarda ipek numarası büyük önem taşır. Bu gibi durumlarda, mürekkep hazırlanmadan evvel, baskı kalıbı yapılmamalıdır.
Koyu renkli yüzeyler üzerinde, bazı renk tonlarının elde edilmesi için kalın ipek kullanılması gerekebilir veya bu renk tonlarının basılması mümkün olmayabilir.
Bu husus bilgisayar tarafından saptanacak ve uygun ipek numarası bildirilecek veya bu zemin üzerine bu rengin basılamayacağı belirtilecektir.
5) Rakle Sertliği
Serigrafide, ipek gözenekleri içine yerleşmiş mürekkebin baskı yüzeyine aktarılacağı kabul edilir. Bu, sert rakle kullanılarak gerçekleştirilir.
Yumuşak rakle, ipek gözeneklerindeki mürekkep ile birlikte, ipek yüzeyindeki bir miktar mürekkebi de baskı yüzeyine aktarır. Yani daha fazla mürekkep kalınlığı oluşturur, daha örtücü bir sonuç elde edilir. Rakle eğiminin ve rakle basıncı, rakle süratinin değişmesi de renk tonu farklılığı oluşturur.
Her durumda, kullanılacak rakle sertliğinin belirtilmesi gerekir. Rakle sertliği belirtilmediği takdirde, renk hazırlanması 70 Shore A sertliğine göre yapılacaktır.
RENK KARIŞIMIN YAPILMASI
Verilerin bilgisayara aktarılmasından sonra, bilgisayarın verdiği değişik formüller arasından, örneğe en yakın karışım formülü ( Renk sapması ve Metameri’si en düşük olan ) hazırlanır ve test baskısı yapılır.
RENK SAPMASI, elde ettiğimiz karışım rengin L* a* b* değerleri ile, örnek rengin L* a* b* değerleri arasında farklılık olmasıdır. Bu farklılık az olduğu takdirde (1 veya daha küçük) hazırlanan renk ,örnek renge çok yakın demektir. Genellikle uygun sayılır.
Genellikle ilk test baskısı, örnek renkten az çok farklılık gösterir yani bir renk sapması vardır. Bu farklılık, baskı kalıbımız, baskı süratimiz, inceltme miktarımız vs. gibi baskı şartlarından oluşabilmekle beraber , kullanılan ana renklerin konsantrasyonunun değişmiş olmasından da kaynaklanabilir.. Şayet ana renk hava almış ve içindeki çözücüler kısmen uçmuş ise, mürekkep daha kuvvetlidir ve formülde mesela 100 gram olarak verilen mürekkep, 100 gram olarak alınıp karıştırıldığında, 105 veya 110 gram gibi etki yapabilir ve renk sapması meydana gelir.
Ancak, hiçbir zaman, karıştırılarak elde edilecek mürekkebin, örneğin %100 aynısının olması beklenmemelidir. Az veya çok renk sapmaları olabilir. Bilindiği üzere, uluslararası renk kartelası üretenlerin kartelalarının her baskısı birbirinden farklı olmakta, aynı numara altında, çeşitli yıl baskıları farklılık göstermektedir.
Örnek renk ile yapılan renk arasındaki farklılığın bir kaynağı da METAMERİ 'dir.
METAMERİ, renk tonlarının çeşitli ışık kaynakları altında farklı algılanmasıdır. Mürekkep hazırlarken, metameri katsayısının küçük olmasına, yani mümkün mertebe farklı ışık kaynakları altında aynı algılanmasına dikkat edilmektedir.
Ancak, örnek rengin metameri katsayısı büyük ise ve gün ışığında başka, ampul ışığında başka koyulukta algılanıyor ise, hazırlanmış olan mürekkep, mesela, gün ışığında örneğe çok yakın iken ampul ışığında farklılık gösterecektir. Veya ampul ışığında çok yakın fakat gün ışığında farklı olacaktır. Bu ise, örneğin metameri’ sinden kaynaklandığından çözümsüzdür.
Yapılan ilk karışımda, renk sapmasının kabul edilemeyecek değerde olduğu saptandığında, yapılan test baskısı bilgisayara verilerek, baskı şartlarımızda örnek rengi elde edebilmemiz için yeni formül hazırlaması veya mevcut formülü düzeltmesi istenir.
Bilgisayardan alınan düzeltilmiş formülle yapılan test baskıları, genellikle, örnek renge uygunluk sağlar ve gerekli miktardaki mürekkep bu düzeltilmiş formüle göre üretilir.
